Wieża ciśnień Grodziec

WIEŻA CIŚNIEŃ W GRODŹCU

Aby zrozumieć istotę znaczenia pojedynczego zabytkowego obiektu w stanie agonii, z pozoru nieciekawego dla przeciętnego odbiorcy, jakim jest wieża ciśnień w Grodźcu (dawnej dzielnicy poprzemysłowej miasta Będzina), należy spojrzeć szerzej na dziedzictwo kulturowe całego Województwa Śląskiego, jakim jest w głównej mierze przemysł. W momencie, w którym sektor usługowy pod koniec XX wieku został główną gałęzią rozwoju i dochodu państwa, przemysł, który zaczął podupadać pozostawił po sobie mnóstwo intrygujących i unikatowych obiektów budowlanych i inżynieryjnych. Obiekty i założenia poprzemysłowe za granicą i częściowo już w Polsce są coraz częściej doceniane, rewitalizowane i przekształcają się w niezwykłą i unikatową przestrzeń publiczną i rekreacyjną, sportową, komercyjną. Rewitalizacja poszczególnych pojedynczych obiektów wraz z ich otoczeniem, prowadzi do polepszenia jakości życia dla okolicznych mieszkańców. Likwiduje patologie wokół przedmiotowego obiektu i prowokuje rozwój turystyki danego miejsca, a co za tym idzie dochód i dalszy rozwój regionu (np. ściana kościoła w Trzęsaczu).

CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU

Grodziecka wieża ciśnień stanowi obiekt unikatowy na skalę Polski. Jest ona jedyną tego typu budowlą w całości nitowaną, stanowi swego rodzaju pomnik epoki przemysłu z początków XX. Wieża ciśnień powstała dzięki warszawskiej firmie Drzewiecki & Jeziorański. Wodę do wieży dostarczano dwoma pompami z głębokości ok.300 m pod ziemią. Następnie wodę odprowadzano dwoma przewodami i dostarczano poprzez sieci wodociągowe do grodzieckich zakładów „Solvay”, browaru parowego, administracji dóbr „Grodziec”, mieszkańców ówczesnej wsi, kolonii robotniczej oraz urzędniczej, budynków i urządzeń kopalnianych, a także stacji kolejowej. Tak więc, o ile początkowo wieża miała służyć tylko i wyłącznie potrzebom kopalni, o tyle z czasem korzystały z niej inne zakłady oraz przede wszystkim sami mieszkańcy Grodźca. W związku z rozwojem infrastruktury technicznej na terenie Grodźca, wieża została wyłączona pod koniec XX w. z użytkowania. Brak odpowiednich zabezpieczeń i nowej funkcji, doprowadziło ostatecznie do jej stopniowej dewastacji.

ZAKRES ROZWIĄZYWANYCH PRZEZ PROJEKT PROBLEMÓW NA OBSZARZE REWITALIZACJI

BEZPIECZEŃSTWO

Rewitalizacja wieży ma docelowo przywrócić:

Poczucie bezpieczeństwa dla mieszkańców dzielnicy Grodziec. Obiekt poprzemysłowy w obecnym stanie technicznym (zgodnie z oceną techniczną z 12.2017 r.), stanowi realne zagrożenie dla bezpieczeństwa okolicznych mieszkańców. Szczególnie znajdując się w odległości zaledwie 25 m zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej usytuowanej wzdłuż ulicy Willowej oraz 70 m zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej zlokalizowanej od strony ulicy Barlickiego (równoległej do ulicy Willowej). Ważnym faktem jest również to, że w pobliżu wieży ciśnień (ok.70 m) znajduje się Przedszkole Miejskie nr 15. Graniczy ono z bezpośrednim obszarem oddziaływania wieży. W opisie wodociągów Grodzieckiego Towarzystwa z 1936 r. czytamy, iż wieża ciśnień miała wysokość 26 m i pojemność 75 m^3. Wg dokonanej inwentaryzacji z 2017 roku, obiekt ma wysokość 27 m oraz pojemność zbiornika 100 m^3.
Uporządkować zapuszczone tereny zielone między ulicą Willową, a Barlickiego (częściowa wycinka i otworzenie 2 osi widokowych z ulicy Barlickiego), które stanowią na dzień dzisiejszy chaotycznie niezagospodarowaną przestrzeń dzikiej zieleni wywołującą negatywne emocje u okolicznych mieszkańców, odcinając tym samym obiekt od dzielnicy.
Rozebrać pozostałości ruin przy wieży (pustostanów), które stanowią szczególnie niebezpieczne miejsce zabaw dla dzieci i młodzieży.
Przyczynić się do powstania enklawy bezpieczeństwa dla okolicznych mieszkańców wokół obiektu przemysłowego

PROBLEMY ŚRODOWISKOWE

Rewitalizacja terenu przyległego wokół wieży (o powierzchni sumarycznej ok. 1.2 ha) przyczyni się:

Do likwidacji dzikiego wysypiska śmieci i innych odpadów budowlanych
Zagospodarowania chaotycznie zagospodarowanej przestrzeni zielonej elementami małej architektury
Polepszenia relacji typu człowiek – środowisko poprzez przywrócenie użytkowania tego terenu – społeczeństwu. Np. cykliczna impreza związana ze światowym dniem wody (wieża jako symbol racjonalnego gromadzenia i przydziału wody).
Rekultywacji terenu – przywrócenia terenu do jego pierwotnego stanu sprzed kilkudziesięciu lat. Uporządkowanie gospodarki drzewnej wokół cennego historycznie obiektu (wycinki, przycinania).

PROBLEMY PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE

Obecne zagospodarowanie przestrzenno-funkcjonalne wokół wieży jest bardzo nieużyteczne i bezwartościowe. Wieża znajduje się na końcu ślepej ulicy (Willowej jako cul de sac). Zasłonięta od ulicy Barlickiego (głównej przelotowej arterii dzielnicy łączącej miasto Będzin z miastem Wojkowice) zielonym tarasem lasu. Obiekt jest kompletnie niewidoczny pomimo, iż znajduje się w centralnym punkcie dzielnicy Grodziec. Blisko centrum, na osi widokowej ważnego byłego zakładu pracy – kopalni KWK Grodziec będącym jednym z kilku najważniejszych symboli Grodźca. Celem rewitalizacji jest „przywrócenie” tego obiektu mieszkańcom dzielnicy poprzez kompletne przedefiniowanie obecnej przestrzeni przy wieży. Wieża przez lata ekspansji Grodźca, została skutecznie odcięta od jej mieszkańców. Wraz z wygaszeniem kolejnych gałęzi przemysłu, została pozostawiona sama sobie bez jakiejkolwiek konserwacji i opieki technicznej. Aranżacja nowego kodu krajobrazowego może odbyć się za pomocą kilku prostych kroków/zabiegów urbanistycznych:

I – rewitalizacja samej wieży czyli wykonanie pełnego zakresu remontu tego obiektu wg 12 pkt. opisanych poniżej
II – zagospodarowanie terenu wokół wieży poprzez miejscowe utwardzenia (zróżnicowana kolorystyka posadzek utwardzonych i zielonych). Ze względu na tarasowość terenu opadającego naturalnie w kierunku północnym i zachodnim zastosowanie schodów terenowych łączących kilka poziomów posadzki/trawnika wokół wieży. Montaż elementów małej architektury (kilku ławek). Utworzenie 2 punktów parkingowych dla przyjezdnych (na poziomie przy Barlickiego – 10MP oraz na poziomie przy Willowej i wieży 7MP z możliwością obsługi osób niepełnosprawnych)
III – utworzenie ważnej osi widokowej na linii wieża ciśnień – KWK Grodziec. Wieża przez kilkadziesiąt lat była powiązana technologicznie i funkcjonalnie z kopalnią KWK Grodziec. Dość ważną kwestią funkcjonalno-przestrzenną jest powiązanie wzrokowe obydwóch tych obiektów dla potencjalnego odbiorcy i duchowe dla mieszkańca dzielnicy.
IV – utworzenia placu „miejsca pamięci” czy „miejsca historii grodzieckiego przemysłu” przy wieży. (Forma małego placu ok.100 ÷ 120 m²), którego podstawowym celem ma być podtrzymywanie (stymulowanie) pamięci o przeszłości przemysłowej tej dzielnicy (np. montaż na placu kilku tablic pamięci w formie backlight lub zamiennie 1 lub 2 tablic typu citylight (tablica multimedialna), gdzie odbiorca ma szansę w łatwy i przystępny sposób, powrócić wspomnieniami do odległej przeszłości/poprzedniego wieku – np. możliwość autoryzowanego dodawania starych zdjęć przez samych mieszkańców Grodźca, kojarzących się z historią samego Grodźca, górnictwa, kopalni, cementowni, browaru czy samej wieży – całego grodzieckiego przemysłu)

V – wieża jako symbol, wieża jako latarnia (poprzemysłowy komin) w szerszym krajobrazie Będzina. Wieża jako symbol zabytku techniki Zagłębia Dąbrowskiego (z wieży widać dużą część terenu Zagłębia oraz kilka ościennych miast Śląska. Piekary Śląskie, Siemianowice oraz ważną arterię komunikacyjną DK94). Zaakcentowanie obiektu poprzez iluminację ma przyciągnąć zaintrygowanego obserwatora/przejezdnego i generować ruch turystyczny wokół obiektu. Ponieważ obiekt jest osiowo-obrotowy można się pokusić o zastosowanie sterowania umożliwiającego wprawienie wieży w ruch. Przyciągnięcie uwagi szerszego grona zainteresowanych spoza Będzina.
VI – wieża jako oko/okno na dzielnicę i miasto (poprzez montaż kamery 360° na szczycie obiektu. Obsługa poprzez prostą aplikację mobilną o ograniczonym zasięgu wokół wieży. Statystyczny obserwator ma szansę stojąc przy wieży zobaczyć co dzieję się na drugim końcu dzielnicy Grodziec, w panoramie miasta Będzina czy krajobrazie Zagłębia Dąbrowskiego – kamera LIVE)

GRODZIECKA WIEŻA CIŚNIEŃ – HISTORIA NIEZNANA